We leven in turbulente tijden en veel mensen ervaren aan den lijve en 'aan den ziele' dat het streven naar balans niet goed of niet makkelijk meer werkt. We worstelen met de balans tussen werk en privé, balans tussen sturend/krachtig en dienstbaar/kwetsbaar optreden en met de balans tussen 'geven' en 'nemen' in werk en privé relaties.
Als je streeft naar een balans in de zin van een evenwicht, verwacht je dat de weegschaal ergens in het midden in balans komt .... en dat lukt niet of dat lukt maar kort. De dualiteit die we voelen en ervaren als we tussen twee belangrijke zaken een balans of - nog minder succesvol - dé balans moeten zoeken en vinden ervaren we als stressvol: nauwelijks hebben we een soort van tijdelijk evenwicht gevonden of dit evenwicht wordt alweer snel verstoord: en als het niet door gebeurtenissen en mensen van buiten gebeurt, dan gebeurt dit wel door emoties en sensaties ín ons. We worden voortdurend uit ons evenwicht en uit de flow gestoten.
De laatste maanden heb ik dit streven naar balans met vallen en opstaan ingeruild voor het ervaren en vinden van een persoonlijke cadans: als ik kan ervaren dat geven en nemen, mij krachtig en kwetsbaar voelen, mij in balans en uit balans voelen zich afwisselt zoals de cadans van eb en vloed en de cadans van licht en donker dan beweeg ik mee met de natuurwetten. Immers in de natuur is er de afwisseling van de seizoenen zoals lente, zomer, herfst en winter; en ook een dag heeft een vaste cyclus van ochtend, middag, avond en nacht. In onze cultuur gaan wij vaak tegen deze natuurwetten in: we moeten - met name van onszelf - altijd 'aan' staan en we moeten altijd goed presteren en groeien. Ook in het domein van persoonlijke groei is er een voortdurend streven, bijvoorbeeld naar balans tussen werk en privé. Nu is er niets mis met het herstellen van deze balans als deze scheef is gegroeid, maar na zo'n correctie is het voortdurend streven naar balans eigenlijk tot mislukken gedoemd. Het leven en de reacties van anderen zullen - zeker wanneer mensen (hoog)gevoelig zijn - ons altijd weer uit die balans tikken. En als we dat zien als een teken dat we falen of - net zo erg - een teken dat we nog niet gegroeid zijn dan leggen we zelf alweer de voedingsbodem voor het volgende 'falen'. Het idee om in plaats van naar balans naar cadans te streven of nog beter gezegd: ons bewust te worden van de cadans zoals we die nu ervaren en welke persoonlijke cadans c.q. ritmiek voor ons gezond en voedend is helpt mij veel meer dan de focus op balans. Bovendien is de natuurwet dat wanneer iets in beweging is, je die beweging veel beter kan bijsturen dan een stilstaand iets: en dat geldt ook voor mensen. Streef naar een bewegende persoonlijke cadans, niet naar een stilstaande balans.
Energie cadans en verandering van binnenuit
Ik geef veel mensen een al wat ouder HBR artikel "Manage your Energy not your Time"(van Tony Schwartz en Catherine McCarthy): in dat artikel over 'corporate athletes' - gebaseerd op topsporters die letterlijk veel in beweging zijn - staat op een heldere wijze aangegeven hoe je jezelf op energie stuurt en (vooral) bijstuurt. Zij hebben het over vier energiebronnen die we tot onze beschikking hebben: fysieke energie, emotionele energie, mentale energie en zingeving- of spirituele energie. We kunnen bewust investeren in fysieke energie - bijvoorbeeld door een goede ritmiek (cadans dus) van werken & pauzes, goede ritmiek in ons slapen, eten & drinken en werken afwisselen met ontspannen & sporten. We kunnen ook bewust investeren in zingeving door bewust activiteiten die ons flow geven af te wisselen met activiteiten in antwoord op de eisen uit onze omgeving die minder flow geven en energie kosten. Deze investeringen en de juiste afwisseling - een persoonlijke ritmiek & cadans dus - zorgen ervoor dat onze dagelijkse energiebatterij gevuld blijft en dat we niet duurzaam onze batterij leegtrekken. Alleen als onze energie-batterijen gevuld zijn kunnen we duurzaam werken aan verandering: verandering van binnenuit, vanuit intrinsieke motivatie, inspiratie en vanuit ons eigen innerlijke kompas met daarin onze persoonlijke purpose en onze kracht (onze talenten, waarden en passie).
Emotionele energie transformeren
Emoties kunnen veel energie kosten en mij helpt het om te bedenken dat een pure emotie eigenlijk nooit langer dan een paar minuten duurt qua piek. We verlengen die emoties zelf als we er met onze mind vanuit onze negatieve gedachten mee aan de slag gaan: wat er nu in mij leeft mag er eigenlijk niet zijn - 'ik wil dit niet' en 'ik wil hier vanaf' .... het probleem is echter dat ons onderbewuste het woord 'niet' niet kent: dus je programmeert jezelf om de negativiteit en het verzet tegen 'wat is' voort te laten duren: 'what you resist persists'. Overigens hebben talloze auteurs (Eckhart Tolle, Jan Bommerez en Michael A. Singer om er maar een paar te noemen) dit veel beter beschreven als je dit goed wil begrijpen. Als we de emotionele energie gewoon door ons heen laten komen en onze mind zich er niet mee laten bemoeien, dan zijn die emotionele en mentale energiestromen gewoon golven die oprijzen en ook weer afnemen in onszelf. Ook hier is er dus een 'cadans' die we kunnen observeren en de energie erin kunnen we transformeren als onze fysieke en spirituele batterijen gevuld zijn. En daarvoor is het contact met andere mensen belangrijk. 'Vrees wordt vaak geboren uit vermoeidheid en uit eenzaamheid' is een eeuwenoude wijsheid die ik vaak herlees.
Gesprekscadans
Ook in het contact met anderen is er een cadans: als je een gesprek-in-flow met iemand hebt dan is het vaak niet meer duidelijk wie nou het gesprek leidt en wie nu wie in wat beïnvloedt. Het gesprek heeft dan de cadans van een tango: nu eens leidt de een, dan weer leidt de ander en dat wisselt elkaar op een vloeiende wijze af. We ervaren flow, dat het stroomt tussen twee mensen en dan zijn we ook het meest geïnspireerd, creatief en gelukkig. Dit 'voedende' contact tussen mensen is in mijn persoonlijke ervaring cruciaal en ik noem de mensen met wie ik zo'n contact en zulke 'ont-moetingen' heb reisgenoten. Wat we in die gesprekken ontdekken is dat wij vanuit eenzelfde intentie dezelfde obstakels in onszelf ervaren en dat we elkaar kunnen inspireren en voeden in hoe daarmee om te gaan. Je kan dan ook niet meer spreken van de ene persoon die de andere persoon leidt of coacht, het is meer sparren en elkaar over en weer inspireren. Het mooie is dat juist de verschillen tussen mensen in die ontmoetingen en voedende gesprekken constructief zijn: juist door die verschillen inspireer je elkaar: vanuit eenzelfde intentie ('why') inspireer je elkaar met een verschillende gedachte, idee en handelswijze ('how').
Een 'jamsessie'
De analogie die dat voor mij goed beschrijft is wat er gebeurt als jazzmusici een 'jamsessie' hebben: zij spelen verschillende instrumenten (zie het plaatje) en komen al improviserend uit op iets dat mooi en harmonieus klinkt met elkaar, en er zit ook een ritmiek/cadans en afwisseling in tussen de verschillende instrumenten c.q. musici. In tegenstelling tot een symfonie-orkest met duidelijk leiderschap (dirigent en 1e violist) is er bij een jamsessie distributief en afwisselend leiderschap. Bij een symfonie-orkest is er 1 partituur en staan alle neuzen dezelfde kant op, in een jamsessie is er geen partituur en kunnen neuzen heel verschillend staan & gaan: ze kunnen tijdelijk dezelfde kant op gaan én ook weer een heel andere kant op gaan.
Betekenisvolle ontmoetingen
In mijn ervaring is het geregeld hebben van 'betekenisvolle ontmoetingen' met je 'reisgenoten' de meest effectieve manier om je vanuit alle energiebronnen te laten voeden: je voelt je fysiek en qua lichamelijke sensaties beter, je ervaart positieve emoties en kan negatieve emoties door je heen laten stromen, je krijgt een positieve mentale focus en als je mind negatief wordt kan dat er ook gewoon zijn en je ervaart zingeving, inspiratie en flow. Het is voor mij ook de manier waarop we vanuit onze autonomie en vrijheid, als tijdelijke reisgenoten op een reis vanuit een gemeenschappelijke intentie, met maximale energie samen kunnen werken aan zaken waaraan we met hart & ziel betrokken zijn. We hebben dit ook wel eens 'kampvuurgesprekken' genoemd: in de hectiek en versnelling die er bijvoorbeeld in organisaties is met elkaar vertragen en rond het kampvuur plaatsnemen. Juist door samen te vertragen kan je de juiste cadans, de juiste ritmiek, de juiste afwisseling vinden tussen nu eens sturend & krachtig en dan weer dienstbaar & kwetsbaar zijn. In jullie contact vinden jullie dan ook de juiste cadans tussen geven en nemen. In de oude Oosterse wijsheidstradities wisselen de 'yang' - het masculiene principe - en de 'yin' - het feminiene principe - elkaar af in een cirkelgang. Als dit ook zo mag zijn in onze gesprekken en in onze samenwerking en als we samen de ruimte maken en durven te vertragen dan kunnen we samen het verschil maken. Juist als het niet meer duidelijk hoeft te zijn wie nu leidt en wie nu volgt, als iedereen zijn/haar eigen unieke instrument mag bespelen en als we zorgen voor een ritmische cadans dan komen er steeds nieuwe mensen af op ons kampvuurgesprek.
Duurzame beweging en verandering voorbij het kantelpunt
Tenslotte: vanuit samen bewust vertragen in 1:1 gesprekken en in groepsgesprekken ontstaat ook beweging en verandering in organisaties. Ook hier is het belangrijk de juiste cadans c.q. ritmiek te vinden van veranderinterventies waar we steeds in gelijkwaardigheid met elkaar leren. De laatste jaren ben ik steeds meer overtuigd geraakt dat we bij de systeemveranderingen en transformaties die in organisaties, sectoren en de maatschappij noodzakelijk zijn i.v.m. duurzaamheid het beste de leiders van de toekomst oftewel nieuwe generaties (generatie Z en de millenials) de leiders van vandaag (veelal generaties X en Y naast de nog actieve babyboomers) kunnen laten inspireren en coachen. De omgekeerde beweging: leiders van vandaag die leiders van morgen coachen is al wat gebruikelijker. En met duurzaamheid bedoel ik zowel ecologische duurzaamheid ('planet') als sociaal-maatschappelijke duurzaamheid ('people') als de duurzaamheid van de organisatie zelf in termen van een hoger doel ('purpose'). De nieuwere generaties geven meer en meer aan dat zij voor 'purpose-driven' organisaties willen werken die duurzaamheid niet alleen uitdragen, maar ook waarmaken en 'purpose', 'planet' en 'people' ook zichtbaar en meetbaar naast 'profit' in hun cultuur, leiderschap en impact verankerd hebben. Vroeger kon je als organisatie nog zeggen: 'be good and tell it', nu is het een kwestie van 'be good, do it, prove it and tell it'. Deze beweging - meer nog dan de druk vanuit wetgeving zoals ESG reporting, CSRD certificatie en de European Sustainability Reporting Directive die in 2024 van kracht wordt - zou voor organisaties en voor ons als maatschappij een reden moeten zijn om juist de nieuwere generaties 'in the drivers seat' te plaatsen van de noodzakelijke veranderingen en transformaties. Dat betekent dat we werken aan verandering in verbinding: we maken de verschillen tussen mensen en generaties productief en brengen zo de beweging in de organisatie en de maatschappij 'voorbij het kantelpunt'.
Onze spiegels en coaches: de nieuwere generaties
En juist voor die nieuwere generaties is het vanwege de druk die zij vaak al vroeg in hun leven ervaren van het grootste belang om duurzaam met zichzelf om te gaan. De druk om te groeien, te presteren c.q. succesvol te zijn, zichzelf te vergelijken en altijd 'aan' te staan is juist voor hen heel groot en het vinden van een balans tussen alle tegenstrijdige invloeden en eisen vrijwel onmogelijk. Juist voor hen kan het bevrijdend zijn om zichzelf de tijd te gunnen om een goede persoonlijke cadans in het leven te vinden, een eigen afwisseling en ritmiek vinden tussen studie c.q. werk aan de ene kant en privé c.q. ruimte voor persoonlijke ontwikkeling aan de andere kant. Een eigen cadans vinden tussen enerzijds jouw manier van sturend/krachtig optreden en anderzijds jouw manier van dienstbaar/kwetsbaar optreden. Een eigen cadans vinden in het volop inzetten van de persoonlijke energiebronnen en het opladen van de persoonlijke energiebronnen. Juist de nieuwere generaties kunnen een impuls zijn om dat op een gezondere en meer duurzame manier in onze organisaties en maatschappij te gaan doen. Zij zijn de spiegel waarin wij als oudere generaties - of zoals de Engelsen het mooi zeggen: the more 'seasoned' persons - mogen kijken. En wij kunnen op onze beurt hen weer uitnodigen om in onze spiegel te kijken. In de Leergang "Strategisch Leiderschap voor Duurzame Verandering" leiden wij een mix van 'seasoned' leiders van vandaag en jongere leiders van de toekomst samen in een traject van een half jaar op als veranderkundig coaches en facilitators. Mijn oproep voor iedereen die wil werken aan verandering in verbinding en verandering van binnenuit: laten we als leiders van vandaag en als leiders van de toekomst onze krachten bundelen, met elkaar in de juiste cadans komen en anderen inspireren en coachen om dat ook te doen en hun persoonlijk leiderschap op te pakken!